Rusland is het grootste land ter wereld qua oppervlakte, één van ’s werelds grootste olieproducenten en een natie met een schuld/bbp-ratio van slechts 12%. Dan zou je toch denken dat dit land veelbelovende vooruitzichten heeft? Toch is dat niet het geval als we ook met drie belangrijke bedreigingen rekening houden: bevolkingsstagnatie, olieafhankelijkheid en disruptie.
Laten we met de bevolkingsstagnatie beginnen. Tussen medio 1990 en medio 2000 is de Russische bevolking met een alarmerende 0,5% per jaar gekrompen: dat zijn zo’n 800.000 inwoners per jaar. Ondanks een laag geboortecijfer en een gemiddelde levensverwachting van slechts 70,5 jaar is de bevolkingsgroei sindsdien gestabiliseerd: deze ligt inmiddels net boven nul.
Daarnaast kent het land een grote olieafhankelijkheid, als gevolg van het feit dat 80% van de Russische export energiegerelateerd is. Rusland is ook één van de grootste metaalexporteurs ter wereld, maar brandstoffen en olie vormen de voornaamste exportproducten. Dit komt ook duidelijk tot uiting in de samenstelling van de Russische aandelenmarktindex: 50% van de marktwaarde komt uit de energiesector en 15% is metaalgerelateerd. Op de binnenlandse consumptie gerichte sectoren zijn nauwelijks vertegenwoordigd.
De Russische economie is hierdoor erg gevoelig voor schommelingen van de olieprijs. Gelukkig geldt dat ook voor de roebel. Dus als de olieprijs zakt, daalt de koers van de roebel ook. De inkomsten uit olie uitgedrukt in USD maken de daling van de olieprijs dan al snel weer goed. Dit is waarschijnlijk de reden waarom Rusland, anders dan andere olieproducerende opkomende markten, de energiesubsidies tot op vandaag nooit heeft verlaagd. En dit verklaart ook waarom Rusland de vierde energieconsument ter wereld is (na China, de VS en India).
Disruptie vormt tot slot wellicht de belangrijkste factor.
Bijna 50% van de wereldwijde olieconsumptie is transportgerelateerd. De snelle opkomst van elektrische auto’s vormt daarom een duidelijke bedreiging voor olie-exporterende landen. Naar verwachting zullen elektrische auto’s in 2040 goed zijn voor 35% van alle autoverkopen en dat percentage zal nog verder oplopen. Voor alle olieproducerende landen is de klok aan het tikken – maar het hardst voor Rusland, want dat land loopt ver achter de feiten aan.
Rusland moet zichzelf gewoon dringend opnieuw uitvinden, een bredere spreiding in economische activiteiten aanbrengen en het Russische ondernemerschap ondersteunen. Daartoe moet de diepgewortelde corruptie worden aangepakt, de bureaucratie worden gestroomlijnd en het zwakke juridische systeem worden versterkt.
Grote grondstoffenexporterende landen zoals Australië en Canada hebben die weg ook al bewandeld – en zelfs Saoedi-Arabië spant zich momenteel in om zijn economie te hervormen en te diversifiëren. Gaat president Poetin hun voorbeeld volgen? Hij heeft in ieder geval zes jaar extra de tijd gekregen om zichzelf te bewijzen.
