Generation skipping… iets voor u?

Bovendien wordt er vaak twee maal erfbelasting betaald over het vermogen van de grootouders: één maal door de kinderen en bij hun overlijden een tweede maal door de kleinkinderen.

Stel: grootvader heeft 2 kinderen, met elk op hun beurt 2 kinderen. Zijn roerend vermogen bedraagt 1.000.000 euro. Bij het overlijden van grootvader betalen zijn 2 kinderen samen 174.000 euro erfbelasting in Vlaanderen, 170.600 euro in Brussel en 172.500 euro in Wallonië. Bij het daaropvolgende overlijden van de kinderen betalen de vier kleinkinderen samen 62.340 euro erfbelasting in Vlaanderen, 70.492 euro in Brussel en 73.948 euro in Wallonië. Dit betekent een totale belastingfactuur van 236.340 euro in Vlaanderen, 241.092 euro in Brussel en 236.340 euro in Wallonië.

Erfgenamen in rechte lijn (dus zowel kinderen als kleinkinderen) betalen per hoofd op hun nettoaandeel in de nalatenschap en nog eens opgesplitst over het roerend en onroerend vermogen. Welnu, door de nalatenschap over zoveel mogelijk erfgenamen te verdelen kan men de progressiviteit van de erfbelasting doorbreken en zo een aanzienlijke besparing realiseren. De techniek van generation skipping, waarbij men de kleinkinderen reeds in de planning betrekt, is op dit idee gestoeld. Aangezien er vaak meer kleinkinderen dan kinderen zijn, wordt de koek zo in meer stukjes verdeeld en valt men in de lagere belastingschijven.

Welke zijn de verschillende mogelijkheden?

U verzoekt uw kinderen om de nalatenschap te verwerpen

Een eerste mogelijkheid bestaat erin dat de kinderen de nalatenschap verwerpen. Sedert 2013 is het immers mogelijk om op deze wijze het erfdeel van uw kind te laten toekomen aan uw kleinkinderen. 

Drie nadelen werpen zich wel op. Vooreerst bent u afhankelijk van de goodwill van uw kinderen, want zij dienen de beslissing tot verwerping te nemen. Daarnaast is het een “alles of niets”-oplossing; de verwerping is niet te beperken tot een deel van de erfenis. De erfbelasting zal alsnog verschuldigd zijn, maar dan tussen grootvader en kleinkinderen.

Het voordeel is echter dat de kleinkinderen de financiële middelen ontvangen op een ogenblik waarop zij deze daadwerkelijk nodig hebben. Verder wordt slechts 1 maal erfbelasting betaald met de beperking dat de verschuldigde erfbelasting niet minder mag bedragen dan wanneer de kinderen hadden geërfd.

In bovenstaand voorbeeld betekent dit dat de door de 4 kleinkinderen verschuldigde erfbelasting bij overlijden van de grootouders 174.000 euro zal bedragen in Vlaanderen, 170.600 euro in Brussel en 172.500 euro in Wallonië, i.e. een besparing van 62.340 euro in Vlaanderen, 70.492 euro in Brussel en 73.948 euro in Wallonië. 

In dit kader wensen wij uw aandacht te vestigen op het voornemen van de Vlaamse regering om bovenstaand fiscaal nadeel in de toekomst weg te werken. Er is immers een ontwerp van decreet dat voorziet dat kleinkinderen in voorkomend geval wel zouden kunnen genieten van de fiscale voordelen (lagere tarieven, vrijstelling en verminderingen), net zoals hun ouder ingeval er geen sprake van verwerping was. Zodoende kan deze techniek in de toekomst mogelijk een besparing realiseren indien er meerdere kleinkinderen zijn.

U kiest voor een testament ten gunste van uw kleinkinderen

Indien u niet afhankelijk wenst te zijn van de wil van uw kinderen, kan u opteren voor een testament. U kan bij testament voorzien in een (beperkt) legaat aan uw kleinkinderen. 

Een testament ten voordele van de kleinkinderen wordt echter beperkt door het reservatair gedeelte van uw kinderen, hun bij wet voorbehouden deel. Hier kan men niet van afwijken, zodat men enkel vrij kan beschikken over het beschikbaar deel.

Vandaag moet men voor de bepaling van de reserve en het beschikbaar deel rekening houden met het aantal kinderen. In ons voorbeeld is de reserve van de kinderen 2/3de van de fictieve massa (nalatenschap + de in het verleden gedane schenkingen – de kosten). Dit betekent dus dat u over 1/3de van uw vermogen bij wijze van testament vrij kan beschikken ten voordele van de kleinkinderen. Wij vestigen uw aandacht op het feit dat de regels inzake reserve en beschikbaar deel zullen wijzigen vanaf 1 september 2018. Na deze datum zal u een grotere beschikkingsvrijheid hebben en zal het beschikbaar deel steeds 1/2^de bedragen van de fictieve massa, ongeacht het aantal kinderen.

Bovenstaande beperking, nl. dat de fiscus niet mag worden benadeeld, is bij beschikking per testament niet van toepassing. Een testament is te allen tijde herroepbaar, zodat u uw successieplanning steeds kunt wijzigen in functie van de noden van uw familiale situatie.

We wensen u wel attent te maken op het feit dat voor de aanvaarding van uw nalatenschap door minderjarige kleinkinderen steeds de toestemming van de vrederechter nodig zal zijn. Zoals aangestipt, zal uw nalatenschap overigens ook voldoende groot moeten zijn rekening houdend met de reserve van uw kinderen.

U kiest voor het “ik opa”-testament

Een alternatief voor wat voorafgaat, bestaat erin dat u opteert voor het zogenaamde “ik-opa”-testament. De techniek van het “ik-opa”-testament wordt immers evenmin begrensd door de regel dat de verschuldigde belasting minimaal evenveel moet bedragen als de belasting die moest worden geheven in geval van aanvaarding van de nalatenschap door de kinderen. 

Met een “ik-opa”-testament stelt de grootouder bij testament zijn kinderen aan als algemene legatarissen (zij krijgen de volledige nalatenschap) onder de last om een nominaal bedrag aan de kleinkinderen te betalen. De kleinkinderen krijgen op die manier een schuldvordering op hun ouders, die zij evenwel slechts kunnen opeisen bij het overlijden van deze ouder. Zodoende kan een aanzienlijke besparing gerealiseerd worden. De kinderen zullen erfbelasting betalen op hetgeen zij erven onder aftrek van het bedrag dat de kleinkinderen erven. De kleinkinderen betalen erfbelasting op de omvang van de schuldvordering. Bij het tweede overlijden, nl. dat van de kinderen, zal enkel erfbelasting verschuldigd zijn op het actief min de schuldvordering.

Maar in dit geval kunnen grootouders enkel en alleen beschikken ten voordele van hun kleinkinderen ten belope van het beschikbaar deel. De reserve van welbepaalde erfgenamen dient immers gerespecteerd te worden. Concreet betekent dit dat grootouders in de huidige stand van zaken slechts kunnen beschikken over 1/3^de van hun vermogen. Vanaf 1 september 2018 zal dit vrij beschikbaar deel 1/2^de van de nalatenschap bedragen.

Laten we dit alles eens illustreren aan de hand van een voorbeeld (we nemen dezelfde casus als hierboven). Stel: grootvader heeft 2 kinderen, die elk op hun beurt 2 kinderen hebben. Zijn roerend vermogen bedraagt 1.000.000 euro. Indien er geen actie wordt ondernomen, bedraagt de erfbelasting 236.340 euro in Vlaanderen, 241.092 euro in Brussel en 246.448 euro in Wallonië.

Maar grootvader kan een “ik-opa”-testament opstellen waarbij hij zijn twee kinderen als algemene legatarissen aanstelt, waardoor hij hen het geheel van zijn vermogen legateert. Grootvader legt hen echter de last op om aan elk van hun respectievelijke kinderen, zijn kleinkinderen, een welbepaald bedrag uit te keren. Rekening houdend met de (momenteel) door de wet aan de kinderen voorbehouden erfrechten (hun reserve), kan grootvader een bedrag van maximaal 83 333 euro (de last) toebedelen aan elk van zijn kleinkinderen. Na 1 september 2018 bedraagt de maximaal aan de kleinkinderen toe te bedelen last 125.000 euro per kleinkind.

U merkt het, door het opmaken van een “ik-opa”-testament kan u aan twee actuele verzuchtingen tegemoetkomen: enerzijds, kan u uw kleinkinderen het financiële duwtje in de rug geven op het ogenblik dat zij dit echt nodig hebben en, anderzijds, kan u een besparing op het vlak van erfbelasting realiseren.

Door het gebruik van een last kan er eveneens in een clausule worden voorzien voor eventuele ongeboren kleinkinderen. Zo kan aan de kinderen een last worden opgelegd om een bedrag te betalen aan eventueel nog niet geboren kleinkinderen. Het moge duidelijk zijn dat er geen globale en unieke oplossing bestaat, aangezien iedere situatie verschillend is. Men moet bijzonder aandachtig zijn, onder meer als één of meerdere van de kleinkinderen minderjarig zijn. U laat zich dan ook best bijstaan door een specialist bij het uitwerken van uw planning.

Situatie vóór 1 september 2018

Situatie na 1 september 2018

U merkt het, door het opmaken van een“ik-opa”-testament kan u aan twee actueleverzuchtingen tegemoetkomen: enerzijds,kan u uw kleinkinderen het financiële duwtjein de rug geven op het ogenblik dat zij ditecht nodig hebben en, anderzijds, kan u eenbesparing op het vlak van erfbelasting realiseren.

Door het gebruik van een last kan er eveneens in een clausule worden voorzien voor eventuele ongeboren kleinkinderen. Zo kan aan de kinderen een last worden opgelegd om een bedrag te betalen aan eventueel nog niet geboren kleinkinderen. Het moge duidelijk zijn dat er geen globale en unieke oplossing bestaat, aangezien iedere situatie verschillend is. Men moet bijzonder aandachtig zijn, onder meer als één of meerdere van de kleinkinderen minderjarig zijn. U laat zich dan ook best bijstaan door een specialist bij het uitwerken van uw planning.