Ook in Frankrijk, een land dat zich met recht en reden de intellectuele vader van Europa mag noemen, kwam de dreiging van de “Frexit” erg dichtbij. Roemruchte Franse politici zoals Jean Monet, Jacques Delors en Robert Schuman hebben Europa vorm gegeven. Dat uitgerekend in hun vaderland de anti-Europese gevoelens zo hoog oplopen dat een groot deel van de bevolking uit Europa wil stappen, geeft aan hoe erg het gesteld is met Frankrijk en met het moreel van zijn burgers. Er wacht de nieuwe president geen gemakkelijke taak om dit verdeelde en geradicaliseerde land nieuwe paden op te sturen.
Dat de Fransen helemaal niet tevreden zijn met de huidige gang van zaken bleek ten overvloede uit een internationale Ipsos-enquête die eind 2016 werd uitgevoerd. Daarin vroeg men de burgers of ze dachten dat hun land op het goede of op het verkeerde spoor zat. Wat bleek? De Fransen zijn de meest pessimistische burgers ter wereld: maar liefst 88% van de Fransen gaf aan dat hun land op het verkeerde spoor zat. “Le jour de gloire” uit de Marseillaise staat blijkbaar heel ver af van de dagdagelijkse realiteit van de meeste Fransen. Dit ongenoegen terugdringen wordt de grote opdracht voor de nieuwe president.
Het belangrijkste punt op zijn to do-lijst is ongetwijfeld een verregaande hervorming van de Franse economie en arbeidsmarkt. De Franse economie groeit al jaren erg traag: de groei komt nauwelijks boven de 1% uit en ligt daarmee ver onder het Europese gemiddelde. Het grote overheidsbeslag (met 57% van het bnp het 2de hoogste ter wereld, na Finland) en de verregaande reglementering hebben blijkbaar alle vitaliteit uit het economisch systeem gezogen. Om dit overheidsbeslag te financieren ligt de belastingdruk erg hoog. Vele jonge, talentvolle ondernemers en werknemers zien het niet zitten om in deze omgeving te werken. De fine fleur van jonge hoogopgeleide Franse werknemers heeft het land massaal verlaten: er leven meer Fransen in Londen dan in Bordeaux, Nantes, Nice of Straatsburg! Naast het hoge overheidsbeslag zet ook de stugge arbeidsmarktreglementering een rem op de economische ontwikkeling. Dit is geen nieuw gegeven: al in 2001 (net na de invoering van de 35-urige werkweek) schreef de bekende Amerikaanse econoom Rudi Dornbusch dat Frankrijk moest kiezen tussen pijnlijke hervormingen of een langzaam verval. Het weze duidelijk dat het gebrek aan politieke moed om voor het eerste te kiezen, heeft geleid tot het tweede… De problemen op de arbeidsmarkt lijken er sinds 2001 alleen maar groter op geworden. Frankrijk heeft sinds de invoering van de euro niks gedaan om de groeiende loonkloof met Duitsland te dichten. Aangezien veel andere landen wel maatregelen hebben genomen om de loonkost te reduceren, is het land er qua competitiviteit alleen maar op achteruitgegaan. Bekijk de evolutie van de lopende rekening: ondanks de trage groei loopt het externe tekort van Frankrijk op, wat wijst op een ontstellend gebrek aan concurrentiekracht.
Uitleggen aan de burgers dat zonder bijkomende inspanningen het land nooit uit het economisch moeras zal geraken waarin het verzeild is geraakt, wordt de grootste uitdaging voor de nieuwe president. Macron zal dat zelf ook wel beseffen, getuige hiervan de lijdensweg van zijn eerdere poging om het starre Franse systeem wat flexibeler te maken. Om de “wet Macron”, waardoor hij een aantal al bij al bescheiden hervormingen inzake nachtwerk of zondagswerk, busvervoer en vrije beroepen poogde door te voeren, te kunnen aanvaarden, moest een beroep worden gedaan op de speciale noodprocedure om het parlement te omzeilen! Wat dan weer tot heel wat straatprotest leidde. De vraag is dus of de nieuwe ploeg de moed zal hebben om tegen dit protest in te gaan bij het doorvoeren van de nodige hervormingen.
Naast de economische situatie zijn er nog andere pijnpunten. De herhaalde terreuraanvallen van de afgelopen jaren hebben Frankrijk diep geschokt. Het land leeft sindsdien onder een staat van beleg en de culturele kloof in het land met de grootste moslimgemeenschap in Europa kan bezwaarlijk dieper zijn. Hoe met deze voortdurende terreurdreiging moet worden omgegaan, is helaas niemand duidelijk.
Tenslotte zal ook de politieke cultuur in Frankrijk moeten veranderen. De hele affaire rond presidentskandidaat Fillon, die zijn echtgenote jarenlang als parlementair medewerkster in dienst had zonder dat ze blijkbaar ooit op de burelen verscheen, heeft pijnlijk duidelijk gemaakt hoezeer de politieke klasse het contact met de basis verloren heeft. Dat Fillon zich ondanks eerdere beloftes niet heeft teruggetrokken als kandidaat, werd hem door de kiezer ook zwaar aangerekend. Wellicht heeft de hele affaire de republikeinen het presidentschap gekost…
Kortom, de nieuwe president krijgt een zware agenda voorgeschoteld. Frankrijk zal moeten kiezen waaraan het zijn middelen gaat besteden: veiligheid, sociale uitgaven of het versterken van het economisch draagvlak. Daarbij zal de politiek goed moeten communiceren met een bange en boze bevolking die zeer wantrouwig staat tegenover hervormingen. Het wordt ongetwijfeld een zware dobber, waarvoor meer dan één ambtstermijn nodig lijkt. Maar er dient dringend met deze agenda te worden gestart. Het belang van het slagen van deze hervormingen overstijgt het Franse nationale belang: als men ze kan doorvoeren, opent zich een gigantisch groeipotentieel binnen Europa. Het slagen van de Franse hervormingen zou in die zin het sluitstuk kunnen worden van de exit uit de Europese crisis.
