Bijkomend voordeel: als de begiftigde echtgenoot vóór de schenkende echtgenoot komt te overlijden, kan deze laatstgenoemde de geschonken goederen recupereren, met vrijstelling van successierechten. Schenkingen tussen echtgenoten die buiten het huwelijkscontract worden gedaan, kunnen immers op elk moment en zonder rechtvaardiging worden herroepen, zelfs na het overlijden van de begiftigde. Klein minpunt: de eventueel betaalde schenkingsrechten worden niet terugbetaald door de belastingadministratie.
Een wederzijdse schenking tussen echtgenoten is een schenking door elk van de echtgenoten ten gunste van de andere. Er zijn dus 2 schenkingen.
Als deze 2 schenkingen in dezelfde (onderhandse) akte worden vastgesteld, bepaalt de fiscale wetgeving[1] dat enkel de schenking die de hoogste schenkingsrechten met zich meebrengt, onderworpen is aan de registratierechten indien de akte aan de registratieadministratie wordt aangeboden[2]. Dit standpunt wordt bevestigd door de centrale belastingadministratie, maar ook door de dienst voorafgaande beslissingen en Vlabel. Een wederzijdse schenking tussen echtgenoten levert dus een mooie besparing op.
Tot zover het fiscale luik van de wederzijdse schenkingen.
Artikel 1097 van het Burgerlijk Wetboek verbiedt onderlinge en wederkerige schenkingen tussen echtgenoten die in één en dezelfde akte worden gedaan (buiten het huwelijkscontract). De bedoeling van deze bepaling is om het recht op herroeping van schenkingen tussen echtgenoten te garanderen wanneer ze buiten het huwelijkscontract worden gedaan.
Voor de meeste juristen is de nietigheid die deze bepaling voorziet, absoluut. Dit betekent dat ze kan worden ingeroepen door elke belanghebbende. Ze wordt echter relatief bij het overlijden van de eerste echtgenoot. Als de erfgenamen de nietigheid van de akte niet inroepen, zal ze uitwerking hebben. Bovendien zou deze bepaling enkel de schenkingen bij notariële akte beogen. Ze zou geen betrekking hebben op onderhandse schenkingen (met name schenkingen via bankoverschrijving en handgiften).
Als bepaalde voorzorgsmaatregelen in acht worden genomen, kan een onderhandse wederzijdse schenking van effecten tussen echtgenoten in dezelfde akte de langstlevende echtgenoot beschermen en de successierechten beperken. En dit alles tegen een fiscaal voordelige prijs.
[1] Artikel 14 van het Waalse en het Brusselse Wetboek der Registratierechten, artikel 2.8.4.1.2. van de Vlaamse Codex Fiscaliteit.
[2] Schenkingen van identieke waarde of van identieke zaken zullen, naar alle waarschijnlijkheid, niet als schenkingen, maar als een ruil worden beschouwd.
