De aankoop van een kunstwerk, een designmeubel of een prestigejuweel wordt in de eerste plaats ingegeven door emotie. Elke collectie zegt inderdaad iets over de relatie tussen het kunstwerk en de liefhebber, tussen de kunstenaar en zijn opdrachtgever, tussen de esthetiek en de historische context. Maar verzamelen is ook onlosmakelijk verbonden met financiële beschouwingen en met het begrip investeren. Mettertijd kunnen bepaalde stukken zelfs een vluchtwaarde vormen en hun oorspronkelijke waarde exponentieel overstijgen. Kijk maar naar de Amerikaanse pop art: sommige stukken haalden in tien jaar tijd recordwaarden van meer dan 160% ten opzichte van hun initiële prijs, volgens Art Price, de leider inzake informatie over de kunstmarkt.
Bij Puilaetco Dewaay Private Bankers beschouwen we kunst weliswaar niet als een financieel actief”, bevestigt Christine Mostert, “maar wel als een vermogen met een financiële en emotionele waarde.”
Kunstwerken worden, naast onroerende en roerende goederen, in aanmerking genomen in de globale benadering van een familievermogen, met een waarderings- of waardeverminderingsindex die in de loop der tijd kan schommelen. Voor de bank vragen deze specifieke goederen een specifieke aanpak en eigen oplossingen, zeker in het kader van de steeds strengere reglementeringen die aan de financiële instellingen worden opgelegd.
In het licht van de verplichting om elke bron van inkomsten traceerbaar te maken, belangrijk dat onze cliënten die kunstwerken bezitten, kunnen rekenen op een gespecialiseerde dienst, zodat ze een stand van zaken kunnen opmaken betreffende dat vermogen en de overdracht of de verkoop ervan zo goed mogelijk en in alle rust kunnen organiseren.”
Zo ontstond in 2011 het departement Kunstbeheer en -advies. Dat spitst zich toe op onafhankelijk en neutraal advies.
We zijn geen kunsthandelaars. Onze cliënten staan centraal in onze bekommernissen en onze kennis van de markt en haar spelers vormt onze sterkste troef. We adviseren onze cliënten op een objectieve en transparante manier, met alle vereiste discretie”.
Puilaetco Dewaay concentreert zich vooral op kunstbeheer en -advies; de bank biedt geen specifiek beleggingsfonds aan dat gespecialiseerd is in kunstwerken: geen speculatie, maar weldoordachte investeringen op lange termijn.
Elke cliënt wordt gekenmerkt door zijn eigen unieke situatie en die is telkens anders. Of het nu gaat om het opstellen van een inventaris met het oog op een overdracht, de uitwerking van de beste verkoopstrategie, de consolidatie van een aankoop, het inlichten van een restaurateur of de zoektocht naar mogelijke verzekeringen, het komt er in de eerste plaats altijd op aan om naar de cliënten te luisteren en uit te zoeken wat hun specifieke behoeften zijn, steeds binnen de context van hun globale vermogen. Wat ook de vraag is, men dient te weten hoe de markt werkt en de juiste spelers te identificeren. “Het eerste advies dat we geven aan al wie kunst wil kopen, is dat de persoon in kwestie zich moet interesseren voor de kunstwerken die hem of haar bevallen en zich ver van alle mode-effecten moet houden”, bevestigt Christine Mostert.
Een kunstwerk is in de eerste plaats een investering waarmee de kopers zullen leven en die hen dus bij voorkeur tevredenheid en genoegen verschaft. Ik heb weleens mensen ontmoet die impulsieve aankopen deden en uiteindelijk achterbleven met het gevoel dat ze er veel te veel voor betaald hadden, waardoor ze er niet van konden genieten. Opletten is dus de boodschap: uiteraard moet je je hart laten spreken, maar je mag niet te hard van stapel lopen. Het is ook belangrijk om de historische context van het werk te kennen, zich te vergewissen van de echtheid, de esthetische waarde, de verfrissende impact op de markt. Dat zijn allemaal belangrijke elementen”.
In de jaren 2000 is de markt sterk geëvolueerd: de naoorlogse en hedendaagse kunst wonnen aanzienlijk aan waarde.
Mensen die kunstenaars uit die periodes verzameld hadden en soms een werk gekocht hadden voor een paar duizend euro, zagen de waarde omhoogschieten”.
Dat is een element van cruciaal belang bij de overdracht.
Het is dan ook essentieel om te kunnen rekenen op objectief advies en om alle criteria te kunnen inschatten alvorens de stap te wagen. Kopen is gemakkelijk, verkopen is minder evident. Zo kun je het ultieme stuk vinden, ook als de kunstenaar geen bekende naam is. Het komt er vooral op aan om op lange termijn te denken. Zo kan een te somber of te anekdotisch tafereel de waarde verminderen. Hetzelfde geldt voor te grote werken, ook al is de maker een grote naam. Daarnaast zijn er ook kleuren die het commercieel minder goed doen. Puilaetco Dewaay maakt gebruik van voortdurend geactualiseerde databanken, afkomstig uit gespecialiseerde verslagen binnen de sector, internationale verkoopzalen, enzovoort, maar die moeten ook geanalyseerd worden. Er spelen heel wat criteria een rol bij de waardebepaling van een kunstwerk: de kunstenaar, de periode, het onderwerp, het formaat, de esthetische kracht, de herkomst, tentoonstellingen, de staat van bewaring, de verfrissende impact op de markt, de vraag, …
Advies in de hedendaagse kunst blijkt complexer. Het is immers een grillige markt die steeds meer geglobaliseerd wordt. Ze blijkt bovendien zeer vatbaar voor snel enthousiasme voor nieuwe kunstenaars en nieuwe artistieke kringen.
Het is interessant om kunstbeurzen te bezoeken en daar trends of modegrillen te spotten. Dat is zeer belangrijk”.
Als een liefhebber een hedendaags kunstwerk koopt, treedt hij in feite op als mecenas, doordat hij de kunstenaar een loon verschaft. “Het betekent meer dan een voorwerp verwerven, het is als een abonnement nemen op een levende kunstenaar en die blijven volgen”, benadrukt ze.
Tijdens een openbare conversatie met Daniel Buren in het Paleis voor Schone Kunsten in 2016 vertelde die dat hij tijdens zijn begindagen in de jaren 1960 samen met zijn vrienden Michel Parmentier, Olivier Mosset en Niele Toroni experimenteerde en dat er mensen in hem geloofden. Dankzij dat soort engagement vanwege verzamelaars kon hij zich ontplooien en carrière maken. Er zijn vandaag nog steeds artiesten die aldus met kunst experimenteren. Bovendien is het tegenover de vele kunstenaars en galerijen van vandaag nodig om te bepalen of je te maken hebt met een oprechte, diepgaande benadering of het om een grap gaat. Verder is het absoluut vereist om zich te ontdoen van alle remmingen met betrekking tot het woord ‘kunst’.”
Hedendaagse kunst verzamelen is een intellectueel proces dat veel verzamelaars aanpakken door zich te buigen over het parcours van de kunstenaar, de context van het werk en de kunstgeschiedenis in het algemeen.
Puilaetco Dewaay had het geluk om de Belgische hedendaagse kunstwerken uit de zeer mooie kunstcollectie van het moederbedrijf KBL epb te herbergen, waaronder een schilderij van Jacques Charlier, boordevol humor en verwijzingen. Deze kunstenaar integreert in zijn creaties allerlei volkse verwijzingen van gisteren en vandaag die het werk een bijzondere betekenis geven.
Dat heeft de private bank er wellicht toe aangezet om haar eigen collectie te beginnen, via de aankoop van werken rond het thema van de natuur.
We kopen kunst als de opportuniteit zich voordoet: schilderijen, tekeningen of beelden die passen bij de omgeving en de visie van de bank. Ze kunnen te maken hebben met de verhouding tot de natuur, maar ook in ruimere betekenis, met de manier waarop de mens in zijn omgeving staat, iets waar sommige kunstenaars veel mee bezig zijn. We kiezen bij voorkeur voor esthetische projecten, niet altijd van bekende kunstenaars, maar wel van artiesten die al enige erkenning genieten. Doelstelling is dat we deze aankopen met onze medewerkers en onze cliënten kunnen delen”.
Zo hangen er in de gangen van de bank etsen van de Italiaan Giuseppe Penone, een vertegenwoordiger van de arte povera die de boom een centrale plaats in zijn creaties geeft. Hij treedt in dialoog met de natuur via de ‘stem’ van de bomen. De andere werken zijn te danken aan Thu-Van Tran, Arik Levy en iemand als Stéphane Erouane Dumas die bekend werd met zijn fresco’s van ‘in gedachten verzonken’ kliffen.
Het is een manier om een buitenstaander in de instelling te brengen, zodat die met zijn nieuwe poëtische visie ruimte schept om even stil te staan
*Deze collectie die gewijd is aan Belgische kunst, omvat ongeveer 130 werken van ongeveer 90 kunstenaars. Ze richt zich vooral op de periode gaande van het einde van de 19de eeuw tot de 20ste eeuw. Tot de bekendste vertegenwoordigers behoren onder andere Théo Van Rysselberghe, Fernand Knopff, Léon Spilliaert, James Ensor, Frits Van den Berghe, Rik Wouters, Gustave De Smet, Constant Permeke, Marthe Donas, Victor Servranckx, René Magritte, … Sinds kort werd de collectie uitgebreid met meer hedendaags werk.
