Met de tentoonstelling 'Boeken die Europa gebouwd hebben' stelt de Bibliotheca Wittockiana ongeveer 150 werken voor die de bezoekers een uniek overzicht bieden van de visies, de strijd en de uitdagingen van Europa in zijn economische en politieke ontwikkeling, van de commerciële en bancaire oorsprong van de Italiaanse republieken tot onze hedendaagse democratieën. Bij het bezoeken van de tentoonstelling kunt u de eerste stappen van het kapitalisme in het Spanje van Karel V herbeleven, net als de mercantilistische en dirigistische politiek van de absolute staten, of het concept van de 'onzichtbare hand' van Adam Smith en de debatten tussen de voorstanders van het liberalisme en die van het protectionisme.
“De tentoonstelling richt de schijnwerper op boeken met ideeën die in grote mate hebben bijgedragen aan de fundamenten van de Europese democratie en de verspreiding van kennis in alle landen, voor het opstellen van regels en beginselen om de economie te sturen", zegt Michel Wittock, gepassioneerd bibliofiel en oprichter van de Bibliotheca Wittockiana te Sint-Pieters-Woluwe, die één van de mooiste en meest prestigieuze collecties ter wereld herbergt.
De boeken zijn allemaal oorspronkelijke uitgaven. Een groot aantal ervan is afkomstig uit bibliotheken van beroemde economen. “Samen met de verzamelaars die hun boeken hebben uitgeleend, hebben we beslist om niet voor een puur chronologische aanpak te kiezen, maar de tentoonstelling te structureren op basis van relevante thema's”, zegt Michel Wittock. Zeven belangrijke thema's vergezellen de bezoeker doorheen vijf eeuwen ontwikkeling van het denken rond democratie en economie in Europa. De tentoonstelling belicht ook de lange weg naar de democratie via de herontdekking van de republikeinse ideeën, de uitwerking van de grondwetten en de jurisprudentie en het ontstaan van sociale massaproblemen.
“De selectie van de boeken was niet gemakkelijk", zegt de curator van de tentoonstelling, een Italiaanse bibliofiel die al sinds zijn studententijd boeken over economie verzamelt. "We hebben die werken geselecteerd waarmee de bezoekers een zo goed mogelijk beeld krijgen van de reis van de Europese economie en democratie van de 15de eeuw tot de democratie zoals we die vandaag kennen. We hebben die denkers gekozen die volgens ons een belangrijke rol hebben gespeeld in deze lange en spannende reis."
Basiswerken over de politieke theorie geschreven door Hobbes, Bodin, Botero, Montesquieu, Rousseau en Tocqueville staan er naast werken over de economische leer: van het eerste verdrag over woekerrentes geschreven door Piazza in 1472 over Davanzati, Law, Cantillon, de fysiocraten, Smith, Sismondi, Marx, Walras, Pareto en Keynes tot de eerste theorie over een gemeenschappelijke munt door Scaruffi in 1582.
"Een van de meest invloedrijke figuren in de vorming van het moderne Europa is de Italiaan Altiero Spinelli. In 1941, toen hij gevangen zat op het eiland Ventotene, schreef hij samen met Ernesto Rossi, het 'Manifeste di Ventotene', een manifest voor een vrij en verenigd Europa. Men beoogde een vreedzame Europese Unie nog voor de oorlog ten einde was", zegt de curator van de tentoonstelling van wie dit één van de favoriete werken is.
Spinelli, Rossi en zo'n 20 andere denkers hebben in 1943 de Movimento Federalista Europeo opgericht, een politieke beweging die bij het streven naar vrede en welzijn boven het concept van nationale soevereiniteit wou uitstijgen. Hun ideeën werden overgenomen door anderen, zoals Jean Monnet, de toekomstige architect van de Europese eenheid, die datzelfde jaar verklaarde: “Er zal geen vrede zijn in Europa als de landen op grond van nationale soevereiniteit worden gereorganiseerd, [...] De landen van Europa zijn te klein om hun inwoners de nodige welvaart en sociale ontwikkeling te kunnen garanderen. Ze moeten een federatie vormen die hen tot een economische eenheid zal smeden."
De tentoonstelling toont de vorming van de staat, de rol en de bevoegdheden ervan. Ze omvat de groei van de Europese bevolking en de noodzaak om een sociaal contract op te stellen. Ze neemt de aard en de oorzaken van de rijkdom van de staten voor en na de industriële revolutie door, behandelt de economische vrijheden, beschrijft de problemen van de massa-economie en anticipeert op de oorlogen en oplossingen van de 20ste eeuw. Om het grote publiek dit boeiende en actuele onderwerp beter te laten begrijpen, wordt 'Boeken die Europa gebouwd hebben' vergezeld van teksten en een belangrijke iconografische ondersteuning met manuscripten, gravures, portretten, foto's, beeldhouwwerken en diverse instrumenten. De tentoonstelling is tot en met 29 januari 2017 open voor het publiek.
